Jaki Budżet na Wykończenie Mieszkania? Kompleksowy Przewodnik

Zastanawiacie się, jaki budżet na wykończenie mieszkania jest realistyczny w 2025 roku? Czy te bajeczne wizje z katalogów są w ogóle osiągalne bez wyprzedawania całej rodziny? A może zastanawiacie się, czy w ogóle jest sens angażować specjalistów, czy można obyć się bez nich, oszczędzając przy tym trochę tej cennej waluty? Czy każdy punkt na liście wydatków ma realny wpływ na ostateczny koszt?

Spis treści:

• Budżet na wykończenie mieszkania ze średniej półki
• Koszt wykończenia mieszkania pod klucz – wysoki standard
• Czynniki wpływające na koszt wykończenia mieszkania
• Przykładowe koszty wykończenia mieszkania za m2
• Jak zaplanować budżet na wykończenie mieszkania?
• Oszczędzanie na wykończeniu mieszkania – gdzie się da?
• Najdroższe elementy wykończenia mieszkania
• Koszty robocizny przy wykończeniu mieszkania
• Dodatkowe wydatki przy wykończeniu mieszkania
• Q&A: Jaki budżet na wykończenie mieszkania

Poniższa tabela przedstawia przybliżone koszty wykończenia mieszkania o powierzchni 50 m², w zależności od standardu, pokazując rozpiętość cenową i kluczowe składowe budżetu.

Jak widać, różnice są znaczące. Wybierając opcję ekonomiczną, możemy zmieścić się w budżecie około 60-90 tysięcy złotych za 50-metrowe mieszkanie. Decydując się na średnią półkę, kwota ta urośnie do 90-125 tysięcy złotych. A dla wielbicieli luksusu, gdzie królują naturalne materiały i sprzęty z najwyższej półki, budżet zdecydowanie przekroczy 125 tysięcy złotych. To już konkretne liczby, ale pamiętajmy, że to dopiero początek przygody z konkretami.

Budżet na wykończenie mieszkania ze średniej półki

Wykończenie mieszkania ze średniej półki to złoty środek, gdzie funkcjonalność i estetyka idą w parze z rozsądnym wydatkowaniem środków. W tym scenariuszu możemy spodziewać się kosztów rzędu 1800-2500 zł za metr kwadratowy. To oznacza, że dla 50-metrowego lokum musimy przygotować budżet od 90 000 do 125 000 zł.

Kluczowe w tej kategorii są jakość materiałów i przemyślane rozwiązania. Podłogi często wykonane są z dobrej jakości paneli winylowych lub ceramiki, które są trwałe i estetyczne. Ściany malowane są farbami o dobrej zmywalności, a w łazienkach i kuchniach dominują płytki ceramiczne lub gresowe, które oferują szeroki wybór wzorów i kolorów.

Armatura łazienkowa i kuchenna to wybór sprawdzonych marek, które zapewniają komfort użytkowania i długą żywotność. Mogą to być baterie z głowicami ceramicznymi czy zestawy prysznicowe z kilkoma trybami strumienia. Drzwi wewnętrzne również wybierane są z myślą o trwałości i wyglądzie, często z okleiną dopasowaną do stylu wnętrza.

Rozważając kuchnię, stawiamy na funkcjonalne zabudowy meblowe wykonane na wymiar, z frontami laminowanymi lub lakierowanymi. Blat może być wykonany z konglomeratu kwarcowego lub dobrej jakości laminatu. Kluczowe jest też dobrej klasy wyposażenie AGD – lodówka, piekarnik, płyta grzewcza, zmywarka, która będzie nie tylko efektywna, ale też energooszczędna.

W tym standardzie warto zwrócić uwagę na detale, które podnoszą komfort życia: odpowiednie oświetlenie, dopasowane kontakty i włączniki, a nawet podstawowe systemy przechowywania, jak dopasowane szafy wnękowe. Pamiętajmy, że średnia półka to często kompromis między ceną a oczekiwaniami, ale z pewnością pozwala stworzyć piękne i funkcjonalne wnętrze.

Koszt wykończenia mieszkania pod klucz – wysoki standard

Kiedy decydujemy się na wykończenie mieszkania pod klucz w wysokim standardzie, przekraczamy barierę 2500 zł za metr kwadratowy, a budżet dla 50-metrowego lokum szybko wzrasta do ponad 125 000 zł. Tutaj nie ma miejsca na kompromisy – liczy się jakość, design i indywidualne potrzeby inwestora.

Wysoki standard to przede wszystkim materiały naturalne: lite drewno na podłogach i schodach, kamienne blaty w kuchni i łazience, czy stylowy kamień dekoracyjny na ścianach. Glazura i terakota to często wielkoformatowe płytki z przetworzonego kamienia naturalnego lub wysokiej jakości gres spiekany, który imituje szlachetne materiały.

Kluczowe jest tu także dobór armatury. Marki premium oferujące baterie z chromowanymi lub powlekanymi elementami, wolnostojące wanny, designerskie umywalki i prysznice z efektami chromoterapii czy masażu są standardem. Nawet pozornie niewielkie elementy, jak baterie łazienkowe, mogą stanowić istotny koszt, ale i ozdobę wnętrza.

Zabudowy meblowe na wymiar wykonywane są z najlepszych materiałów, takich jak fornir naturalny, lakierowane płyty MDF czy szkło hartowane. Wyposażenie AGD to wiodące marki, często z technologiami smart, które można kontrolować zdalnie. Piekarniki pyrolityczne, chłodziarki side-by-side, płyty indukcyjne z systemami rozpoznawania naczyń – to wszystko podnosi komfort i cenę.

Oświetlenie odgrywa tu kluczową rolę, tworząc atmosferę i podkreślając wystrój. Projektanci myślą o indywidualnych rozwiązaniach, od eleganckich lamp wiszących, po wbudowane systemy LED sterowane z aplikacji mobilnej. Całość dopełniają drzwi wewnętrzne wzorowane na indywidualnych projektach, nieraz z drewna litego, oraz wysokiej jakości sprzęty RTV i AGD z najwyższej półki.

Ten wykres barowy ilustruje szacunkowy podział budżetu na wykończenie mieszkania ze średniej półki. Zobaczymy, że materiały budowlane stanowią największą część, bo około 40%, a robocizna tuż za nimi, z udziałem 35%. Wyposażenie AGD/RTV i samo umeblowanie to kolejne 10% każde, a na projekt i ewentualny nadzór architekta wnętrz przeznaczamy zazwyczaj około 5% budżetu.

Te proporcje pokazują, gdzie najczęściej „ucieka” nasze złoty. Materiały to fundament, ale koszt fachowców jest równie znaczący, zwłaszcza gdy rynek jest gorący, a fachowców brakuje. Dlatego tak ważne jest, aby te dwie składowe były dobrze przemyślane i zaplanowane, bo to one najmocniej wpływają na ostateczny cifrę.

Zwróćcie uwagę, że te wartości są przybliżone i mogą się różnić w zależności od indywidualnych wyborów. Na przykład, jeśli zdecydujemy się na bardziej skomplikowane projekty łazienkowe z dużą ilością docinanej glazury, koszty robocizny mogą poszybować w górę. Podobnie, jeśli wybierzemy sprzęt AGD z najwyższej półki zamiast średniej, jego udział w budżecie znacząco wzrośnie.

Ważne jest też, aby mieć bufor na nieprzewidziane wydatki, który w przypadku wykończenia mieszkania często okazuje się niezbędny. Nawet najlepiej zaplanowany budżet może delikatnie „płynąć”, gdy pojawią się nieoczekiwane sytuacje, dlatego zawsze warto mieć „zapas” na kilka procent więcej.

Czynniki wpływające na koszt wykończenia mieszkania

Nie sam metraż decyduje o tym, ile zapłacimy za wykończenie mieszkania. W rzeczywistości to cała orkiestra czynników gra tutaj pierwsze skrzypce. Jednym z kluczowych, choć czasem niedocenianych, jest oczywiście standard wykończenia. To nasz osobisty wybór między „jako tak” a „wow”, który bezpośrednio przekłada się na jakość użytych materiałów, a co za tym idzie – na cenę.

Kolejnym ważnym elementem jest skomplikowanie projektu. Czy marzy nam się prosta, funkcjonalna przestrzeń, czy może skomplikowane układy ścianek działowych, podwieszane sufity, nietypowe oświetlenie czy zabudowy meblowe na wymiar? Im bardziej złożony projekt, tym więcej pracy dla fachowców i tym wyższe koszty robocizny. Nie zapominajmy też o takich elementach jak dekoracyjne tynki czy nietypowe rozwiązania, które wymagają precyzji i doświadczenia, a tym samym – więcej pieniędzy.

Nie bez znaczenia jest również lokalizacja. Ceny usług budowlanych i materiałów mogą się różnić w zależności od regionu. W dużych miastach, gdzie popyt jest wysoki, a konkurencja między wykonawcami może być mniejsza, ceny są zwykle wyższe niż w mniejszych miejscowościach. To naturalna kalkulacja rynkowa, którą warto mieć na uwadze.

Warto też zwrócić uwagę na stan samego mieszkania deweloperskiego. Czy jest to czysta, prosta inwestycja, czy może lokal wymaga dodatkowych prac przygotowawczych, jak wyrównanie ścian, podłóg czy instalacji? Im lepszy stan przekazany przez dewelopera, tym mniej dodatkowych kosztów na tym etapie. Czasami warto dopłacić do lepszego stanu deweloperskiego, aby uniknąć przykrych niespodzianek i dodatkowych wydatków już „na starcie”.

Na koniec nie zapominajmy o wyborze wykonawców. Ceny usług różnią się w zależności od renomy, doświadczenia i „ciężaru gatunkowego” ekipy budowlanej. Choć kuszą nas niskie stawki, warto pamiętać, że jakość zazwyczaj idzie w parze z ceną, a tania robocizna może oznaczać problemy i dodatkowe koszty w przyszłości. Starannie wybierajmy fachowców, czytajmy opinie i dokładnie negocjujmy warunki umowy.

Przykładowe koszty wykończenia mieszkania za m2

Jeśli myślimy o budżecie minimalnym, na tak zwane „najtańsze wykończenie”, możemy przyjąć koszt rzędu 1200-1800 zł za metr kwadratowy. To oznacza, że dla mieszkania o powierzchni 50 m² będziemy musieli przeznaczyć od 60 000 do 90 000 zł.

W tym scenariuszu będziemy korzystać głównie z materiałów marketowych, nie stroniąc od promocji. Na podłogach zagoszczą panele laminowane lub niedrogie płytki ceramiczne. Ściany najczęściej pomalujemy, a jedynie w najbardziej narażonych na wilgoć miejscach, jak łazienka czy okolice kuchennego blatu, pojawią się płytki. Będziemy też musieli liczyć się z podstawową, choć funkcjonalną, armaturą i prostymi, gotowymi zabudowami meblowymi.

Jeśli chcemy nieco podnieść standard, wybierając materiały ze średniej półki cenowej, nasz budżet za metr kwadratowy wzrośnie do około 1800-2500 zł. Dla wspomnianego mieszkania 50 m², mówimy o kwocie rzędu 90 000 - 125 000 zł. W tej kategorii możemy już pozwolić sobie na lepszej jakości panele winylowe, droższe płytki, solidniejszą armaturę oraz meble kuchenne i łazienkowe wykonane na wymiar z lepszych materiałów.

Dla tych, którzy marzą o wykończeniu w wysokim standardzie, z naturalnymi materiałami i sprzętem AGD z najwyższej półki, cena za metr kwadratowy zaczyna się od 2500 zł i może sięgać znacznie wyżej. W takim przypadku wykończenie 50-metrowego mieszkania to wydatek rzędu co najmniej 125 000 zł, ale często znacznie więcej, zależnie od indywidualnych wyborów i fantazji.

Jak zaplanować budżet na wykończenie mieszkania?

Kluczem do sukcesu jest przede wszystkim szczegółowe zaplanowanie budżetu jeszcze przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac. To trochę jak tworzenie mapy drogowej – jeśli wiemy, dokąd zmierzamy i ile paliwa potrzebujemy, unikniemy niespodziewanych postojów i frustracji. Zacznijmy od sporządzenia listy wszystkich potrzebnych materiałów i usług. Można to zrobić na podstawie projektu kupionego od architekta wnętrz, inspiracji z internetu lub własnych pomysłów.

Następnie zbierzmy konkretne wyceny od wykonawców i porównajmy ceny materiałów w różnych sklepach. Nie bójmy się negocjować, pytać o rabaty i promocje, bo te drobne oszczędności na poszczególnych etapach mogą złożyć się na znaczącą kwotę. Warto też zawsze mieć „bufor” na nieprzewidziane wydatki – te 10-15% budżetu to idealne zabezpieczenie na wypadek, gdyby okazało się, że potrzebujemy czegoś ekstra lub ceny materiałów nagle poszybowały w górę.

Kolejny ważny aspekt to ustalenie priorytetów. Zastanówmy się, które elementy są dla nas najważniejsze i na których możemy pozwolić sobie na pewne kompromisy. Czy kuchnia jest sercem domu i chcemy tam zainwestować więcej, czy może łazienka jest dla nas priorytetem? Warto stworzyć hierarchię potrzeb i zgodnie z nią rozdzielać fundusze.

Pamiętajmy także o zbieraniu wszystkich rachunków i faktur – nie tylko dla celów gwarancyjnych, ale także dlatego, że prowadzenie dokumentacji pozwala nam na bieżąco monitorować wydatki i kontrolować, czy mieszczą się w zaplanowanym budżecie. To ułatwi nam także ewentualne rozliczenia czy reklamacje.

Unikajmy pułapki częstego „ulepszania” projektu w trakcie jego realizacji tylko dlatego, że budżet na początku wydawał się wystarczający. Lepiej ustalić „ostateczną wersję” planu i trzymać się jej, niż w połowie drogi decydować się na droższe rozwiązania, bo „tak jakoś wyszło”. Dyscyplina finansowa to nasz najlepszy przyjaciel na tym etapie.

Oszczędzanie na wykończeniu mieszkania – gdzie się da?

Oczywiście, że można obniżyć koszt wykończenia mieszkania, ale kluczowe jest, by robić to z głową i rozwagą. Najłatwiej i najbezpieczniej jest szukać oszczędności w materiałach wykończeniowych, które w dalszej perspektywie nie mają kluczowego wpływu na trwałość i funkcjonalność naszego lokum.

Na przykład, zamiast drogich paneli drewnianych, możemy wybrać wysokiej jakości panele winylowe lub dobrej klasy laminat. Podobnie w przypadku płytek – jest wiele pięknych i trwałych płytek ceramicznych, które nie ustępują wyglądem kamieniowi naturalnemu, a są znacznie tańsze. Grunt to dokładne rozejrzenie się na rynku i wybór produktów dobrej jakości, ale z niższej półki cenowej.

Jeśli lubimy majsterkować, możemy zaoszczędzić niemałą sumę na robociźnie. Odmalowanie ścian, położenie paneli czy montaż prostych elementów wykończeniowych to prace, które wielu z nas może wykonać samodzielnie, ucząc się przy tym czegoś nowego. W internecie znajdziemy mnóstwo poradników, jak zrobić to dobrze i efektywnie.

Warto też śledzić lokalne grupy i portale sprzedażowe. Często można tam znaleźć meble i elementy wyposażenia w bardzo dobrym stanie, które można odnowić i wpasować w nasze wnętrze za ułamek ceny nowego produktu. Odnowienie starych mebli to nie tylko oszczędność, ale też ekologiczne rozwiązanie, które pozwala nadać pomieszczeniom unikalny charakter.

Jednak najważniejsze jest, aby oszczędzać na tych elementach, które najłatwiej można wymienić lub odnowić w przyszłości. Nie warto oszczędzać na kluczowych instalacjach, jak elektryka czy hydraulika, ponieważ ich późniejsza wymiana jest bardzo kosztowna. Podobnie, kluczowe elementy wykończenia, jak podłogi czy płytki w łazience, powinny być wykonane z trwałych materiałów, które posłużą nam przez lata. Znajdźmy złoty środek między oszczędnością a jakością, która zapewni nam komfort i satysfakcję przez długi czas.

Najdroższe elementy wykończenia mieszkania

Kiedy mówimy o „najdroższych elementach wykończenia mieszkania”, w pierwszej kolejności na myśl przychodzi nam kuchnia. To prawdziwy generał wśród wydatków, często stanowiący znaczną część całego budżetu na wykończenie.

Dlaczego kuchnia jest tak kosztowna? Głównie przez zabudowy meblowe wykonane na wymiar, które muszą być nie tylko estetyczne, ale przede wszystkim funkcjonalne. W grę wchodzą blaty robocze, fronty, systemy szuflad, pochłaniacze, a także coraz częściej – wbudowany sprzęt AGD. Im bardziej zaawansowane technologicznie i designerskie rozwiązania wybierzemy, tym wyższa będzie cena.

Kolejnym „pożeraczem” budżetu jest łazienka. Tutaj wysokie koszty generuje głównie droga armatura – baterie renomowanych marek, systemy prysznicowe z hydromasażem czy deszczownice, a także wolnostojące wanny czy designerskie umywalki. Do tego dochodzą kosztowne płytki, często wielkoformatowe lub z naturalnych materiałów, które wymagają precyzyjnego docinania.

Nie można zapomnieć o podłogach. Wybierając materiały takie jak drewno naturalne, kamień czy wysokiej klasy płytki wielkoformatowe, musimy liczyć się ze znacznym wydatkiem. Nawet panele, jeśli wybierzemy te z najwyższej półki, potrafią nadwyrężyć budżet.

Do tej listy można dodać również drzwi wewnętrzne – zwłaszcza te wykonane na indywidualne zamówienie, z litego drewna lub nietypowych materiałów. Całość dopełniają instalacje, jak ogrzewanie podłogowe czy systemy wentylacji, które choć nie zawsze widoczne, są bardzo kosztowne.

Koszty robocizny przy wykończeniu mieszkania

Robocizna to ten element budżetu, który potrafi zaskoczyć swoją wysokością, zwłaszcza w obecnych czasach, gdy zapotrzebowanie na fachowców jest ogromne. Ceny usług ekip budowlanych i wykończeniowych idą w górę nie tylko z powodu inflacji, ale także z powodu rosnących kosztów materiałów i braków kadrowych na rynku.

Średnio, koszty robocizny przy wykończeniu mieszkania można szacować na około 35% całego budżetu, choć ta wartość może się znacznie wahać w zależności od regionu, skomplikowania projektu i renomy wykonawcy. Jest to jeden z najbardziej elastycznych elementów kosztów, ale też ten, na którym najtrudniej jest oszczędzać bez ryzyka obniżenia jakości.

Warto pamiętać, że nie chodzi tylko o samo wykonanie prac, ale także o czas pracy fachowców. Złożone zadania, wymagające precyzji i doświadczenia, takie jak układanie skomplikowanych wzorów z płytek, montaż zabudów meblowych na wymiar czy przygotowanie ścian pod specjalne wykończenia, naturalnie wiążą się z wyższymi kosztami robocizny.

Często spotykaną strategią jest szukanie oszczędności na robociźnie poprzez samodzielne wykonanie części prac. Jednak trzeba być realistą – nie każdy ma umiejętności i czas, aby podjąć się bardziej skomplikowanych zadań. W takich sytuacjach lepiej zlecić pracę profesjonalistom, nawet jeśli oznacza to większy wydatek, niż potem poprawiać błędy, co również generuje dodatkowe koszty.

Kluczowe jest zawarcie jasnej i szczegółowej umowy z wykonawcą, która precyzuje zakres prac, terminy realizacji i ostateczną cenę. To pozwoli uniknąć nieporozumień i nieoczekiwanych kosztów w trakcie trwania zlecenia. Dobrze jest też zbierać opinie o wykonawcach i wybierać ekipy sprawdzone, które mają doświadczenie w tego typu pracach.

Dodatkowe wydatki przy wykończeniu mieszkania

Poza głównymi kategoriami budżetowymi, takimi jak materiały czy robocizna, zawsze pojawiają się dodatkowe wydatki, których często nie uwzględniamy na etapie planowania. Są to drobne, pozornie nieistotne pozycje, które jednak potrafią znacząco podbić ostateczną kwotę.

Jednym z takich kosztów są profesjonalne projekty. Architektura wnętrz, choć nie jest obowiązkowa, potrafi zaoszczędzić wiele nerwów i pieniędzy, pomagając uniknąć błędów projektowych i nadmiarowych zakupów. Dokładny projekt znacznie ułatwia późniejsze wykonanie prac i dobór materiałów.

Kolejną kategorią są narzędzia. Jeśli decydujemy się na samodzielne wykonywanie części prac, musimy liczyć się z koniecznością zakupu lub wynajmu odpowiedniego sprzętu. Nawet te drobne, specyficzne narzędzia potrafią być zaskakująco drogie.

Niebagatelne mogą być też koszty transportu materiałów budowlanych, często gabarytowych i ciężkich. W zależności od ilości i odległości, te wydatki mogą się kumulować. Należy też pamiętać o kosztach utylizacji odpadów budowlanych, które są nieuniknione podczas remontu.

Warto też uwzględnić koszty związane z ubezpieczeniem mieszkania podczas remontu, zwłaszcza jeśli prace trwają długo lub są bardzo inwazyjne. To niewielki wydatek, który może uchronić nas przed poważnymi konsekwencjami w przypadku nieprzewidzianych zdarzeń, jak zalanie czy pożar.

Na koniec, a może nawet na początku, warto zastanowić się nad kosztami przeprowadzki i tymczasowego mieszkania, jeśli nie mamy możliwości mieszkania w obecnym miejscu w trakcie wykończenia. To czynniki logistyczne, które również mają wpływ na całościowy budżet.

Q&A: Jaki budżet na wykończenie mieszkania

• Ile kosztuje wykończenie mieszkania w 2025 roku?

  Koszt wykończenia mieszkania w 2025 roku jest zróżnicowany i zależy od kilku czynników. Uśredniając, można przyjąć, że:

  • Wykończenie z użyciem niedrogich materiałów i korzystając z promocji może kosztować około 1000 zł za m2.
  • Materiały ze średniej półki cenowej to minimum 1500-2000 zł za m2.
  • Wykończenie w wysokim standardzie z naturalnymi materiałami i sprzętami AGD z najwyższej półki to budżet co najmniej 3000 zł za m2.
  Do tych kwot zawsze należy doliczyć dodatkowe 10-20% na nieprzewidziane wydatki.

• Od czego zależy koszt wykończenia mieszkania deweloperskiego?

  Koszt wykończenia mieszkania deweloperskiego zależy przede wszystkim od:

  • Wybranego standardu wykończenia (niski, średni, wysoki).
  • Rodzaju i jakości użytych materiałów budowlanych i wykończeniowych.
  • Decyzji o zatrudnieniu ekipy remontowej czy majsterkowaniu samodzielnie.
  • Kompleksowości prac (np. czy obejmują całkowite umeblowanie i wyposażenie).
  • Aktualnych cen materiałów i usług budowlanych, które stale rosną.

• Jak można obniżyć koszt wykończenia mieszkania?

  Istnieje kilka sposobów na obniżenie kosztów wykończenia mieszkania, należy jednak robić to z rozsądkiem:

  • Samodzielne wykonanie części prac: Jeśli lubisz majsterkować, możesz samodzielnie wykonać proste prace, takie jak malowanie ścian czy układanie paneli.
  • Kupowanie używanych mebli i elementów wyposażenia: Warto śledzić lokalne grupy i portale sprzedażowe – często można tam znaleźć meble i inne elementy w bardzo dobrym stanie za ułamek ceny nowych. Można także odnowić stare meble.
  • Śledzenie promocji i wyprzedaży w sklepach budowlanych i z wyposażeniem wnętrz.
  • Ostrożne wybieranie materiałów: Oszczędzajmy na elementach, które nie mają dużego wpływu na trwałość i funkcjonalność, ale postawmy na wysoką jakość w obszarach kluczowych, takich jak kuchnia czy łazienka.

• Co najwięcej kosztuje przy wykończeniu mieszkania?

  Największe koszty przy wykończeniu mieszkania generują zazwyczaj:

  • Kuchnia: wykończenie kuchni, a zwłaszcza wykonanie zabudowy kuchennej z wysokiej jakości materiałów i zakup sprzętu AGD, to jedno z największych wydatków.
  • Łazienka: zakup i montaż armatury, płytek, ceramiki sanitarnej oraz wykonanie instalacji również pochłania znaczną część budżetu.
  • Podłogi: jeśli decydujemy się na droższe rodzaje podłóg, jak np. drewno, to koszty te mogą być wysokie.
  • Materiały wykończeniowe premium: farby, tapety, sztukaterie czy elementy dekoracyjne z wyższej półki również podnoszą ogólny koszt.
  • Zatrudnienie fachowców: jeśli nie mamy umiejętności lub czasu na samodzielne wykonanie prac, koszty robocizny mogą stanowić znaczną część całkowitego budżetu.